Sabtu, 24 Mei 2008

bahasa Sanskerta dalam bahasa Indonesia

  • adi (ādi): utama, pertama
  • adicita (ādicitta)
  • adikara (adhikara)
  • adipati (ādipati): raja agung
  • adiraja (ādirāja): raja utama
  • Aditya (Āditya): (Dewa) Matahari
  • agama (āgama): din; tradisi suci
  • aji: mantra
  • aja: hanya
  • aksara (akṣara): huruf
  • aksi (akṣi): mata, sesuatu yang dilihat
  • alpa : teledor, kekurangan
  • amerta (amṛta): ambrosia, nektar, air kehidupan
  • ancala (acala): gunung
  • aneka : macam-macam
  • angka : bilangan
  • angkara : murka
  • angkasa (ākāśa): langit
  • angsa (haṃśa): sowang
  • angsoka (aśoka): sejenis pohon
  • aniaya (anyāya): siksa
  • antara (antara): lain
  • antariksa (antarikṣa): luar angkasa
  • anugerah (anugraha): pemberian
  • arca (arcā): patung
  • ardi (ardi): gunung
  • Arya : bangsawan, orang India Utara
  • asa : jiwa (dalam frasa "putus asa")
  • asmara (smara): cinta
  • asrama (āśrama): tempat padepokan
  • asta (aṣṭa): delapan
  • astana (āsthāna): tempat pemakaman raja dan kerabatnya. Lihat pula istana.
  • Atharwaweda (atharvaveda): salah satu dari empat kitab Weda
  • atma (ātmā atau ātma): jiwa
  • atmaja (ātmaja atau ātmajā): anak
  • Awatara (avatāra): penjelmaan, penampakan Dewa di dunia.

[sunting] B

  • baca (vaca): mengartikan tulisan
  • bada (vāda): bicara
  • bagai (bhāga): mirip
  • bagi (bhāgī):
    • bagian (bhāgya):
    • bahagian (bhāgya):
  • bahagia (bhāgya) : sukacita
  • bahasa (bhāṣa): logat
  • bahaya (bhaya): sesuatu yang mengancam
  • bahna (bhāna): karena
  • bahtera (vahitra): kapal
  • bahu (bāhu): lengan
  • bahureksa (bāhurakṣa): hiasan tangan
  • baiduri (vaidūrya): opal
  • bakti (bhakti): hormat, loyal
  • bala (bala): tentara
  • banaspati (vanaspati): pohon besar
  • bangsa (vaṃśa): rakyat
  • bangsawan
  • bangsi (vaṃśi): peluit
  • bareksa (vṛkṣa): pohon
  • basmi (dari frasa bhasmī bhūta): musnah
  • Batara (bhaṭāra): Dewa
  • Batari (bhaṭārī): Dewi
  • bausastra (bahuśāstra): kamus
  • baya (vayas): usia
  • bayangkara (bhayaṃkara): penjaga
  • bayu (vāyu): angin
  • bea (vyaya): ongkos
    • biaya (vyaya)
  • beda (bheda): diferensi
    • beza
  • bedama
  • begawan (bhagavān): orang suci
  • bejana (bhājana): tempat menampung
  • belantara (vanāntara): hutan
  • bencana (vāñcana): malapetaka
  • benda (bhāṇḍa): obyek
  • bendahara (bhāṇḍāgāra): penjaga uang
  • berhala (bhaṭāra): bentuk Tuhan
  • berhana
  • berita (vṛtta):
  • biara (vihāra): tempat kaum rohaniawan
    • biarawan
    • biarawati
  • bicara (vicāra): omong
  • bidadari (vidyādharī): makhluk sorgawi
  • biji (bijā): isi buah
  • biksu (bhikṣu): seorang rohaniawan Buddha
    • biksuni
  • binasa (vināśa): hancur
  • birahi (virahin): ingin bercinta
  • bisa (1) (viṣa): racun
  • bisa (2) (viṣa): boleh
  • brahma (brāhma)
  • brahmana
    • brahmani
  • brahmi
  • brata (brata): tapa
  • buana (bhuvana): dunia
  • budaya (buddhaya): berhubungan dengan akal, adab
  • Buddha (buddha): seseorang yang telah sadar
  • budi (buddhi): akal
  • bujangga (bhujaṅga): ilmuwan. Lihat pula pujangga
  • bukti (bhukti):
  • bulu roma
  • bumantara (byomāntara): langit
  • bumi (bhūmi): planet ketiga dalam tatasurya, tanah
  • bumiputera (bhūmiputra): pribumi
  • bupala (bhūpāla): raja
  • bupati (bhūpati): raja
  • busana (bhūṣaṇa): pakaian bagus
  • buta (bhūta): raksasa
  • butala (bhūtala): bumi
  • butayadnya (bhūtayajña): persembahan atau kurban kepada buta

[sunting] C

  • cabai (cavi): lombok
  • cahaya (chāya): sinar
  • cakrabuana (cakrabhūvana):
  • cakra (cakra): roda
    • cakram (cakram): diskus
  • cakrawala (cakravāla): ufuk, horison
  • candala (caṇḍāla): orang buangan; dari kasta terendah; paria
    • cendala
  • candi (caṇḍi): gedung peninggalan Hindu-Buddha kuna
  • candra (candra): bulan (satelit bumi)
  • candramawa
  • candrasa
  • candrasengkala
  • cara (ācāra): kelakuan
  • caraka (caraka): duta
  • catur (1) : sebuah permainan papan
    • caturangga
    • syatranji
  • catur (2): empat
  • cedera (chidra): luka
  • cela (chala): cacat
  • celaka (chalaka): musibah
  • cempaka (campaka): nama sebuah bunga (Michelia Champaka)
  • cendana (candana): nama sebuah tumbuhan
  • cendekia
    • cendekiawan
  • cendera
  • cendrawasih (candra + vāsi): nama burung di Papua
  • cengkerama (caṅkrama): bersantai
  • cerita (carita): kisah
    • ceritera (caritra): kisah
  • cerna
  • cinta (cintā): kasih
  • cintamani
  • cita (citta): pikiran
    • cipta : inovasi
  • citra (citra): gambar
  • cuci (śuci): membersihkan
  • cuka (cukra): bahan pengasam
  • cula (cūlā atau cūḍā): tanduk
  • curiga (churikā): mendakwa

[sunting] D

  • dadih
  • dahaga
  • daksina : selatan
  • dana
  • dasa (daśa): sepuluh
  • dasawarsa (daśawarṣa): dekade, sepuluh tahun
  • delima
  • denda (daṇḍa): hukuman
    • dendam (daṇḍa mungkin dari bahasa Tamil): rasa ingin membalas sesuatu yang dialami
  • derita (dhṛta): kesengsaraan
  • desa (deśa): daerah non-urban; daerah administratif terkecil
  • Dewa : Tuhan
    • Dewata
    • Dewi
    • Dewayadnya (dewayajña): persembahan atau kurban kepada para Dewata dalam agama Hindu
  • dewadaru : kenikir
  • dewangga
  • dewasa
  • dharma (dharma): kewajiban dan sebagainya
    • darma
    • derma : sumbangan
  • dirgantara (digantara): langit
  • dirgahayu (dīrghāyuṣa): panjang umur
  • dosa (doṣa): kesalahan
  • duli
  • dupa
  • dusta
  • duta (dūta): wakil, caraka
  • dwi

[sunting] E

  • eka : satu
    • ekabahasa (eka + bhāṣā): monolingual
    • ekamatra
    • ekasila
  • embara (digambara): berkelana
  • erti (artha): arti, makna

[sunting] G

  • gada
  • gaharu
  • gajah (gaja): suatu hewan besar
  • gala
  • galuh
  • ganda
    • gandapura
    • gandaria
    • gandarusa
    • gandasturi
    • gandasuli
  • gandarwa
  • gandewa (gaṇḍīva): busur, terutama busur sang Arjuna
  • gandola
  • gandi
  • Gangga (gaṅgā): sungai di India dan personifikasinya sebagai Dewi Gangga
  • gangsa
  • gapura
  • garba
  • Garuda (garuḍa): burung mitologis, wahana Dewa Wisnu
  • gatra
  • gaya
  • gembala
  • genta
  • gergaji
  • gergasi
  • gerhana
  • giri (giri): gunung
  • gita
  • goni
  • graha (gṛha): rumah, gedung
  • grahita
  • gua
  • gula : pemanis
  • gulana (glāna): rasa gundah
  • gulma
  • guna (guṇa): manfaat
    • gunawan (guṇa + sufiks vant)
  • gurindam
  • guru (guru): pengajar
  • gusti

[sunting] H

  • harsa (harṣa): sukacita
  • harta (artha): uang, kekayaan material
  • hasta : tangan
  • hatta (ātha): syahdan, maka (kata penghubung)
  • hima : kabut (harafiah salju)
  • Himalaya (himâlaya): nama pegunungan di India, secara harafiah artinya "tempat salju"
  • hina : rendah

[sunting] I

  • idam
  • indera
    • indria
  • inggu
  • intisari
  • irama (virama): ritma
  • istana (āsthāna): tempat tinggal raja. Lihat astana
  • istimewa (āstām eva): khusus
  • istri (strī): mitra pernikahan wanita

[sunting] J

  • jaga (jagarti tapi dalam bahasa Prakerta jaga): bangun
  • jagat (jagat): dunia
  • jagat raya (dari jagattraya: "tiga dunia"): alam semesta
  • jaksa (adhyakṣa): sang penuntut dalam mahkamah pengadilan
  • jala (jala): jaring untuk menangkap ikan
  • jambu (jambu): semacam pohon dan buahnya
  • japa (japa): mantra
    • jampi (japa)
  • jana: manusia
  • janda (raṇḍa): seorang wanita yang tidak memiliki suami
  • jantera (yantra): alat yang berputar, roda
  • jasa (yaśa): perbuatan terpuji
  • jati (jāti): sejenis pohon
  • jatmika (adhyātmika): hormat
  • jaya : menang
  • jebad
  • jeladri
  • jelata (janatā): rakyat
  • jelita (lalita): cantik
  • jelma (janma): orang
  • jempana (jampana): pelangkin
  • jenggala (jaṅgala): gurun
  • jenitri (gaṇitrikā): sejenis pohon dan buahnya (elaecorpus ganitrus)
  • jiwa (jīva): roh
  • juita (jīvita): manis
  • jumantara (vyomāntara): langit
  • juta (ayuta): 1.000.000
  • jutawan : sangat kaya

[sunting] K

  • kabupaten (dari kata bhūpati): wilayah pemerintahan seorang bupati
  • kakawin (dari kata kāvya): sebuah sajak dalam metrum India
  • kala (kāla): waktu
  • kalpataru (kalpataru): pohon kehidupan, pohon kelimpahan
  • kama (kāma): cinta
  • Kamajaya (Kāmajaya): nama lain Dewa Smara atau Dewa Cinta
  • kanji
  • kapas (karpāsa): sejenis bahan
  • karena (kāraṇa): sebab
  • karma (karma): hasil
  • karna (karṇa): telinga
  • karunia (kāruṇya): anugerah
  • karya (karya): buatan
  • kata (katha): satuan kalimat
  • kawi (kāvya): penyair
  • kecapi (kacchapī): alat musik petik
  • keling (Kaliṅga): India bagian selatan
  • keluarga (kulavarga): famili
  • kemala
  • kendala
  • kendi (kuṇḍi atau kuṇḍikā): bejana air
  • kenya (kanyā): gadis
  • kepala (kapāla): bagian tubuh yang teratas
  • keranda
  • kerja (karya): sesuatu yang diperbuat
  • kesatria (kṣatriya): lihat ksatria
  • kesturi (kastūrikā): jebat, musang
  • kesumba
  • ketika
  • kirana (kiraṇa): sinar
  • kokila : sejenis burung
  • kota (kuṭa): benteng, wilayah urban
  • koti (koṭi): 100.000
  • krama : cara, aturan
  • kresnapaksa (kṛṣṇapakṣa): paruh gelap bulan
  • krida (krīḍā): tindakan terpuji
  • ksatria (kṣatriya): kasta kedua, bangsawan, seorang laskar
  • kuasa (dari kata waśa):
  • kulasentana (kulasantāna): suku
  • kulawangsa (kulavaṃśa): klan
  • kunarpa : mayat, bangkai
  • kunci (kuñcikā): menutup
  • kunta
  • kusa
  • kusta
  • kusuma (kuṣuma): bunga

[sunting] L

  • laba (labha): untung
  • lagu (laghu): nyanyian
  • laksa (lakṣa): 10.000
  • laksana (lakṣaṇa)
  • lengkara
  • lingga (liŋga)
  • logam
  • loka
  • lokakarya
  • lokananta
  • lokapala
  • lintas

[sunting] M

  • madia (madya): tengah
    • madya
  • madu (madhu): cairan manis produk lebah
    • madukara
  • maha (mahā): besar
  • Maharaja (mahārāja): Kaisar
  • mahkota
  • makara
  • mala
  • malapetaka
  • manah
  • mandala
  • mangsa
  • mangsi
  • manik
  • manikam
  • mantra
  • mantri
  • manusayadnya
  • manusia
  • mara
  • marabahaya
  • marga
  • margasatwa
  • masa
  • materai
  • matra
  • maya
  • mayapada
  • mega (megha): awan
  • melati
  • menteri
  • mercapada
  • merdeka
    • mahardika
  • merdu
  • merica
  • merpati
  • mesra
  • mesti
  • mestika
  • mina : ikan
  • mintuna
  • mitra
  • moksa (mokṣa): kelepasan dari sengsara
  • muda (mūḍha): tidak tua
  • muka
  • mula
  • mustika
  • mutiara

[sunting] N

  • nada
  • naga
  • nama (nāma): sebutan atau panggilan
  • nara
  • narapati
  • narapidana
  • nata
  • nawa (sembilan)
  • negara
  • negeri
  • neraca
  • neraka (naraka):
  • netra (netra): mata
  • nila
  • nirmala
  • nirwana (nirvana): stadium kelepasan jiwa
  • niscaya
  • niskala
  • nista

[sunting] O

  • ojah

[sunting] P

  • pada
  • padma
    • padmi
    • padam
    • patma
    • fatma
  • pahala
  • paksa
  • paksi (pakṣi): burung
    • peksi
  • paksina
  • pala
  • panca (pañca): lima
  • pancaka
  • pancasila (1) (pañcaśīla): lima kaidah falsafah Buddhis
  • Pancasila (2) (pañcaśīla): ideologi negara Indonesia
  • Pancatantra (pañcatantra): sebuah karya sastra dari India Kuna
  • pandai
  • pandita
  • panitia
  • papa
  • para
  • parameswara
  • parameswari
  • parisada
  • parwa
  • pasca (paścat): setelah
  • pataka
  • patera
  • patih
  • pawaka: api
  • pawana
  • payudara (payodhara): buah dada wanita
  • pedanda
  • pedati
  • pekerti
  • pendapa
  • pendeta
  • penjara
  • perada
  • perbawa
  • percaya
  • perdana
  • peribahasa
  • peristiwa
  • perkara
  • permaisuri
  • permata
  • persada
  • pertama
  • pertiwi
  • perwara
  • petaka
  • pidana
  • pitayadnya
  • prabu
  • prahara
  • prakarsa
  • prakarya
  • prakata
  • prameswari
  • pramugara
  • pramugari
  • pramuria
  • pramuwisata
  • pranala (praṇāla): pautan atau tautan di internet
  • pranata
  • prasangka
  • prasarana
  • prasasti
  • prasetya
  • prawacana
  • pria
  • pribumi
  • puasa
  • puja
  • pujangga
  • puji
  • punggawa
  • pura
  • purba
    • purbakala
  • puri
  • purnama
  • purwa
  • pusaka
  • puspa
  • puspadanta
  • puspita
  • pustaka
  • putra
  • putri

[sunting] R

  • raga
  • rahasia
  • raja
  • rajaberana
  • rajah
  • rajalela
  • rajawali
  • raksa
  • raksasa
  • raksasi
  • ramai
  • rasa
  • rasa
  • rasi
  • rata
  • ratna
  • reca
  • rela
  • remaja
  • rencana
  • renjana
  • resi
  • restu
  • Rgweda: kitab suci umat Hindu
  • rona
  • rupa
  • Rupiah (rūpya): mata uang Indonesia

[sunting] S

  • sabda (sabda): kata, firman
  • sad (ṣaḍ): enam
  • sadaya
  • sahaja (sahaja): sederhana
  • sahaya (sahāya): hamba
  • saka
  • sakala
  • saksi (sakṣi)
  • sakti (śakti): kekuatan supranatural
  • sama
  • samapta
  • samsara (saṃsāra): lahir kembali di dunia, lihat pula sengsara
  • samudra (samudra): laut besar
  • sandi
  • sandiwara
  • sanggama (saṃgama): hubungan seksual
  • sanggamara
  • sangka
  • sangka
  • sangkala
  • sangsi
  • Sansekerta (saṃskṛta): bahasa yang sempurna
    • Sanskerta
    • Sangskerta
    • Sanskrit
  • santri (śāstri): seorang pelajar agama Islam, biasa tinggal di sebuah asrama
    • pesantren
  • santi
  • santika
  • sapta (tujuh)
  • saptadarma
  • saptamarga
  • sarana
  • sari
  • sari
  • saripati
  • sarira
  • sarjana (sajjana): seorang akademikus
  • sasakala
  • sasian
  • sastra
  • satria
  • satru
  • satwa
  • satyalancana
  • satyawacana
  • saudara
  • sayembara (svayambara): kontes
  • seba
  • sederhana (sārdhāna): simpel
  • sedia
  • sediakala
  • sedianya
  • segala
  • segara
  • sejahtera
  • selesma
  • selira
  • seloka (śloka): larik puisi
  • semadi
  • semboyan
  • sementara
  • sempurna
  • semua
  • senantiasa
  • senapati
  • sendawa
  • sendi (sandhi): penghubung
  • sengketa
  • sengsara (saṃsāra): keadaan derita. Lihat pula samsara
  • senjata (sajjita): alat perang
  • sentosa
  • serati
  • seraya
  • serba
  • seribumi
  • serigala
  • sesira
  • setanggi
  • seteru (śatru): musuh
  • setia (satya): loyal
  • siksa
  • sila (śīla): asas
  • singa (siṃha): semacam kucing raksasa
  • singgasana (siṃhâsana): takhta
  • sisa
  • siswa (siṣya): murid
  • sorga (svarga)
  • sri
  • sridanta
  • srikaya
  • stupa
  • su
  • suami
  • suara (svara): bunyi
  • suasana
  • suci (śuci): keramat
  • sudah (suddha): telah
  • sudamala
  • sudara
  • sudi
  • sudra
  • suka
  • sukarela
  • suklapaksa
  • sukma
  • sula
  • sunyata
  • sunyi
  • suralaya
  • surya
  • suryakanta
  • susila
  • sutra
  • sutradara
  • swa
    • swakarsa
    • swakarya
    • swapraja
    • swasembada
    • swatantra
  • swasta

[sunting] T

  • tabik
    • tabe
  • tabil
  • tala
  • tani
  • tantra
  • taru
  • taruna
  • tata
    • tata acara
    • tata surya
    • tata bahasa
    • tata busana
    • tata cara
    • tata guna
    • tata krama
    • tata laksana
    • tata nama
    • tata negara
  • tega (tyaga): tidak perduli
  • teja
  • telaga
  • tembaga
  • tentara
  • tepaslira
  • terka
  • tetapi
  • tirta
  • tri
  • trimatra
  • trimurti
  • trisna
  • trisula
  • triwikrama
  • tuna
    • tuna aksara
    • tuna grahita
    • tuna susila

[sunting] U

  • udara (udara): zat di atmosfer bumi
  • umpama
  • unta (uṣṭra): sejenis hewan yang hidup di gurun pasir
  • upacara
  • upaduta
  • upah
  • upama
  • upaya (upāya): daya, siasat
  • upeti (utpatti): sesuatu yang harus diberikan kepada pembesar, semacam pajak
  • urna
  • usaha (utsaha)
  • usia (yuṣa)
  • utama (uttama)
  • utara (uttara)

[sunting] V

  • vihara (vihāra): rumah ibadah kaum Buddha

[sunting] W

  • wacana (vacana)
  • wahana (vāhana): medium, kendaraan
  • waisak
  • waisya
  • walimana (vimāna): burung mitis
  • waluh
  • -wan (-vant): sebuah imbuhan sufiks yang menyatakan pelaku pria
    • -wati (-vatī): sebuah imbuhan sufiks yang menyatakan pelaku wanita
  • wana: hutan
  • wanara (vaṇara): kera
  • wangsa (vaṃśa): dinasti
  • wanita : perempuan (terhormat)
  • waranggana
  • warga : kaum
  • warna (varṇa): kelir
  • warsa (varṣa): tahun
  • warta (vṛtta): berita
    • warta berita
    • wartawan : jurnalis
  • waruna
  • waspada
  • wati
  • weda : kitab suci
  • wedana
  • werda
  • wesak
  • wibawa
  • wibawa
  • wicara
  • widara
  • widya : pengetahuan, ilmu atau pembelajaran
  • widyakarya
  • widyawisata
  • wihara
  • wijaya
  • wiku
  • wimana
  • windu
  • wira
  • wiracarita : epos
  • wirama
  • wiraswasta
  • wirawan
  • wisata
    • wisatawan
  • wisaya
  • wisma : rumah
  • wisuda
  • wiwaha (vivāha): pernikahan besar
  • wiyaga : burung
  • wiyatabhakti
  • wredatama

  • Yajurweda (yajurveda): salah satu dari kitab Catur Weda
  • yantra (yantra): alat. Lihat pula jentera
  • yayasan (berdasarkan yaśa): lembaga. Lihat pula jasa.
  • yoga (yoga): bentuk tapa-samadi
  • yogi (yogin): seseorang yang beryoga
  • yoni (yoni): rahim, vagina, alas lingga
  • yogya (yogya): sesuai tatakrama
  • yojana (yojana): ukuran, jarak kurang lebih 15 kilometer
  • yuda (yuddha): perang

Tidak ada komentar: